Co to jest układ funkcjonalny mieszkania czy domu?

Mieszkanie funkcjonalne, czyli jakie?

Udzielenie prostej odpowiedzi na to pytanie jest prawie niemożliwe, bo pojęcie „mieszkanie funkcjonalne” jest złożone i mieści się w nim wiele uwarunkowań i zależności. Jedno jest jednak pewne – mieszkanie funkcjonalne to przyjazna przestrzeń dla wszystkich domowników.

To przede wszystkim on decyduje o tym, czy nasz dom będzie tym miejscem, do którego chętnie wracamy. Podstawowym zaś warunkiem stworzenia takiego miejsca jest jego przyjazny układ funkcjonalny, a wyobrażenie o nim najlepiej oddaje rzut mieszkania z góry, wykonany przez projektanta wnętrz. Profesjonalista bowiem nie tylko uwzględni rozkład pomieszczeń, ale też wrysuje ściany, meble, urządzenia sanitarne i AGD oraz inne elementy wyposażenia wnętrz. 

A kiedy najlepiej opracować układ funkcjonalny mieszkania? Odpowiedź jest prosta, przed jego wykończeniem i zagospodarowaniem. Jeśli znajduje się w nowo wznoszonym budynku, to wtedy, gdy jest on jeszcze w stanie surowym. Wówczas bowiem mamy możliwość wprowadzenia wielu zmian w układzie funkcjonalnym, np. przesunąć ściany czy otwory drzwiowe lub zmienić przeznaczenie pomieszczeń.

Natomiast dla mieszkania używanego dobrym momentem jest planowany remont generalny, pozwalający na bezproblemowe dokonanie różnych przeróbek zarówno budowlanych, jak i funkcjonalnych.

A jakie korzyści uzyskamy dzięki przygotowaniu rzutu zagospodarowania mieszkania z góry? Przede wszystkim będziemy mogli ocenić, czy układ funkcjonalny mieszkania spełni nasze oczekiwania i zaspokoi potrzeby wszystkich domowników. Ponadto, unikniemy przeróbek po zasiedleniu mieszkania, gdyby okazało się, że jednak trzeba coś poprawić. 

Przygotowany wcześniej układ funkcjonalny pozwoli również sprawdzić, jakie meble zmieszczą się w mieszkaniu i czy jest w nim np. wystarczająca ilość miejsc do przechowywania odzieży i innych rzeczy. Ponadto, ułatwi sporządzenie projektu poprowadzenia niezbędnych instalacji oraz wskaże optymalne miejsca montażu kontaktów, gniazdek czy punktów świetlnych. 

Dodatkową i wymierną korzyścią będzie oszczędność czasu i pieniędzy. 

Wygodna przestrzeń do życia

Nie ma żadnej przesady w stwierdzeniu, że mieszkanie to nasz azyl, w którym szukamy wyciszenia, uspokojenia i rozładowania emocji po zmaganiach z problemami codziennej egzystencji. Tu również przygotowujemy się do pokonywania trudów, jakie przynoszą kolejne dni, oraz do sprostania wyzwaniom zarówno zawodowym, jak i bytowym. I wreszcie dom to miejsce, gdzie doświadczamy wiele radości z kontaktów z rodziną i spotkań z przyjaciółmi.

Stworzenie więc dla wszystkich mieszkańców odpowiednich warunków do zdrowego odpoczynku, komfortowego i bezpiecznego wykonywania domowych czynności i kontaktów z najbliższymi to zadanie numer jeden przy urządzaniu i aranżacji mieszkania. A jeśli wszystkie te warunki zostaną zrealizowane, możemy powiedzieć, że mieszkanie spełnia swoją podstawową funkcję, bo zaspokaja potrzeby domowników. 

Każda jednak rodzina ma różne wyobrażenia o domowych zajęciach i wspólnie spędzanych chwilach, a jej członkowie preferują inne sposoby odpoczynku. Zanim więc przystąpimy do zagospodarowania przestrzeni mieszkania, musimy odpowiedzieć sobie na wiele pytań, dotyczących wspólnej egzystencji w naszym domowym gniazdku. Pamiętając jednocześnie, że niewielki metraż nie przekreśla możliwości stworzenia mieszkania przyjaznego dla wszystkich domowników, a przeciwnie – niekiedy może być nawet jego atutem.

Zacznijmy od listy pytań

Im będzie dłuższa, tym lepiej. A oto kilka przykładowych pytań i jednocześnie problemów do rozwiązania przez projektanta, sporządzającego układ funkcjonalny naszego domu.

Ile osób zamieszka w domu?

Przy czym warto także uwzględnić to, czy w niedalekiej przyszłości planujemy powiększenie rodziny. Od odpowiedzi na to pytanie zależy bowiem liczba potrzebnych miejsc do spania i – być może – również łazienek. Każdy bowiem domownik powinien mieć zapewnione zaciszne warunki do nocnego wypoczynku i swobodny dostęp do urządzeń sanitarnych. A w liczniejszej rodzinie mogą okazać się niezbędne dwie łazienki lub przynajmniej oddzielne WC.

To jednak nie wszystko, co łączy się z tym pytaniem. Ważna jest bowiem także odpowiednia wielkość stołu, przy którym rodzina będzie spożywała posiłki. I oczywiście liczba ustawionych przy nim krzeseł. 

Kolejna sprawa to liczba miejsc siedzących w kąciku wypoczynkowym – na kanapie i/lub fotelach. Tu bowiem rodzina będzie się gromadziła, aby wspólnie oglądać programy telewizyjne czy filmy lub po prostu na miłe pogawędki o różnych sprawach. 

Od liczebności rodziny zależy jeszcze ilość szaf i komód do przechowywania odzieży, butów i innych drobiazgów. Może więc warto zaplanować oddzielną garderobę, która rozwiąże problem ubrań porozrzucanych po całym mieszkaniu i pozwoli łatwiej utrzymać w naszym domu ład i porządek.

Czy lubimy i będziemy gotować posiłki?

To też ważne pytanie, bo od tej odpowiedzi zależy wielkość przestrzeni, jaką przeznaczymy na kuchnię i jej wyposażenie. Przy czym mniej istotne jest to, czy znajdzie się ona w oddzielnym pomieszczeniu, czy też będzie otwarta na salon. Zawsze bowiem muszą być w niej odpowiednie do potrzeb urządzenia AGD, blaty robocze oraz szafki i szuflady do przechowywania produktów i naczyń kuchennych. A jeśli wielkość mieszkania na to pozwoli, warto rozważyć wydzielenie obok kuchni podręcznej spiżarni, która przydaje się zwłaszcza w dużych rodzinach.

Czy zamierzamy często przyjmować gości?

Twierdząca odpowiedź na to pytanie prowokuje następne, a mianowicie o sposób spędzania czasu z naszymi gośćmi. Jeśli spotkania z przyjaciółmi mają ograniczać się tylko do wspólnych posiłków, to wystarczy zarezerwowanie odpowiedniej przestrzeni na ustawienie stołu z krzesłami. Pamiętać jednak musimy, aby biesiadnicy mogli wygodnie ucztować i mieli nieskrępowany dostęp do stołu, a my możliwość swobodnego podawania potraw.

Natomiast wtedy, gdy gości zamierzamy przyjmować jedynie kawą i herbatą oraz drobnymi przekąskami, może wystarczyć kanapa i fotele w kąciku wypoczynkowym, obok których ustawimy niewielki stoliczek.

Nieco innego zaś rozwiązania wymaga zapraszanie gości np. na brydża, szachy lub gry planszowe, które ostatnio stały się bardzo popularne. Gry planszowe można rozłożyć na stole w jadalni, ale do rozgrywania partii brydża czy szachów lepsze będą profesjonalne stoliki.

Czy pracę zawodową wykonujemy w domu?

Jeśli tak, to warto pomyśleć o oddzielnym gabinecie, zamykanym drzwiami, aby mieć spokój i ciszę. Jego wielkość zaś zależy od rodzaju wykonywanej pracy. Zawsze jednak powinno się w nim znaleźć biurko z wygodnym fotelem, sprzęt komputerowy oraz regały na dokumenty i książki. 

Jakie hobby mają domownicy?

To również powinno się uwzględnić przy planowaniu funkcji mieszkania. Przy czym niektóre hobbistyczne zajęcia domowników bez problemu można wpisać w wystrój mieszkania, np. upodobanie do roślin doniczkowych. Domowe akwarium z wielobarwnymi rybkami również może być dekoracyjnym akcentem mieszkania. Podobnie jak kolekcja starych zdjęć, map, grafik czy też wazonów z kolorowego szkła lub porcelanowych figurek.

Warto więc przewidzieć honorowe miejsce na ekspozycję kolekcji domowników. Będą się czuli zaszczyceni i docenieni. Mieszkanie zaś nabierze ciepłego, indywidualnego charakteru.

Niektóre pasje domowników, np. muzyczne, dużo trudniej jednak włączyć do programu mieszkania. Na instrumenty muzyczne trzeba bowiem zarezerwować sporą przestrzeń (np. na pianino), a niekiedy także wydzielić (i wyciszyć!) oddzielne pomieszczenie (np. na perkusję czy gitarę ze wzmacniaczami).

Układ funkcjonalny dzieli przestrzeń domu na strefy

Logiczny rozkład pomieszczeń, dostosowany do aktywności domowników, jest pierwszą decyzją przy projektowaniu aranżacji wnętrz. Od niego też w dużej mierze zależy organizacja życia rodziny. Dlatego też układ funkcjonalny domu należy starannie przemyśleć.

Praktycznie w każdym mieszkaniu, niezależnie od jego wielkości, wydziela się trzy podstawowe strefy: wejściową, dzienną i prywatną. A jeśli przestrzeń mieszkania na to pozwoli, także strefę gospodarczą, z pralką i akcesoriami do sprzątania.

Strefa wejściowa to korytarz, hol lub wiatrołap (w domach jednorodzinnych). Natomiast na strefę dzienną składa się salon z jadalnią i kuchnia. Z kolei w strefie prywatnej lokuje się sypialnię, garderobę, pokoje dzieci, gabinet i łazienkę.

Swobodna komunikacja i ergonomia 

W funkcjonalnie zaprojektowanym mieszkaniu możemy poruszać się bez przeszkód, a to zapewniają tzw. ciągi komunikacyjne, czyli drogi prowadzące do poszczególnych pomieszczeń i stref. A im ich układ będzie bardziej przejrzysty i prostszy, tym łatwiej będziemy docierać do celu. Szerokość zaś wszelkich korytarzy i przejść powinna być taka, aby mogły się w niej swobodnie mijać dwie osoby, czyli co najmniej 1,2 m. 

Ważne też, aby poszczególne pomieszczenia były dostępne bezpośrednio z korytarza lub wspólnej przestrzeni. Wykluczone są więc tzw. pomieszczenia przechodnie, przez które wchodzi się do następnych. Na przykład, droga do wspólnej łazienki nie może prowadzić przez sypialnię czy gabinet.

Funkcjonalne mieszkanie charakteryzuje się także tym, że wszystkie meble dostosowane są do ergonomicznych norm. Nie są więc ani za niskie, ani za wysokie. Optymalna wysokość stołu, przy którym jemy posiłki, to 74-76 cm, a jedna osoba powinna mieć do dyspozycji minimum 60 cm długości i 40 cm szerokości jego blatu. Fotele zaś powinny zapewniać wygodną pozycję siedzącej osobie: podparty kręgosłup na całej długości i kolana zgięte pod kątem prostym. 

Natomiast w części kuchennej trzeba zwrócić uwagę na rozmieszczenie sprzętu AGD i zlewozmywaka zgodnie z regułami ergonomii. Klasyczny układ to tzw. trójkąt roboczy – lodówka, zlewozmywak, kuchenka. Kiedy więc wracamy z zakupami, nasze kroki najpierw kierujemy w stronę lodówki i chowamy w niej niektóre produkty, następnie zmierzamy z owocami i warzywami do zlewozmywaka, a na końcu kuchenki. 

Na ergonomię pracy w kuchni wpływa również dostateczna powierzchnia blatów roboczych oraz wysokość ich zamontowania, która powinna być dostosowana do wzrostu pracujących osób. Standardowa to 85 cm, ale dla osób wysokich nie jest wygodna, bo muszą się zbytnio pochylać nad blatem, a z kolei niskie wspinać na palce. Lepiej i zdrowiej więc zamontować blat na optymalnej dla nich wysokości. 

W funkcjonalnej łazience również należy uwzględniać zasady ergonomii, co oznacza nieskrępowany dostęp do wszystkich urządzeń sanitarnych i umieszczenie m.in. umywalki i lustra na wysokości odpowiedniej dla wszystkich domowników.

Moda bywa złym doradcą

I na koniec jeszcze jedna uwaga. Bezrefleksyjne wprowadzanie do naszego mieszkania reklamowanych nowinek meblowych, oświetleniowych czy dekoracyjnych nie tylko może zakłócić estetykę i harmonię wnętrza, ale też negatywnie wpłynąć na jego funkcjonalność. Fotel czy inny mebel wciśnięty „na siłę” w miejscu blokującym przejście tylko dlatego, że jest modny, utrudni komunikację. A korzystać z niego będziemy mało. 

Podręczne stoliki potrzebne są prawie w każdym wnętrzu, ale oprócz ładnej formy muszą być także na tyle funkcjonalne, aby zmieściły się na nich filiżanki z kawą i drobne przekąski. Z kolei lampy muszą emitować ilość światła, dostosowaną do wykonywanych czynności. 

Przykładów łamania funkcjonalności mieszkania przez modne, ale niezbyt przydatne, sprzęty i rozwiązania, można znaleźć więcej. W miarę możliwości starajmy się więc unikać takich sytuacji, aby niepotrzebnie nie burzyć ładu naszego domu, zapisanego wcześniej w rzucie z góry, obrazujący jego układ funkcjonalny.